CÂU HỎI: Tôi nghe nhiều người nói nếu nhập cảnh Hoa Kỳ trước năm 1995 thì sẽ không bị trục xuất về Việt Nam.  Không biết chi tiết đó có chính xác không và lý do tại sao?

TRẢ LỜI: Việc nhập cảnh Hoa Kỳ trước năm 1995 có bị trục xuất hay không còn tùy thuộc vào từng trường hợp. Người ta thường nhắc đến việc nhập cảnh Hoa Kỳ trước năm 1995 vì vào ngày 22 tháng 1 năm 2008, Sở Di Trú ICE đã thông báo rằng họ đã ký một Biên bản Ghi nhớ (Memorandum of Understanding - MOU) với chính quyền Việt Nam để bắt đầu trục xuất những công dân Việt Nam đã nhập cảnh Hoa Kỳ từ ngày 12 tháng 7 năm 1995 trở về sau và có án lệnh trục xuất. Thỏa hiệp này chỉ ảnh hưởng đến những người đã có án lệnh trục xuất và nhập cảnh Hoa Kỳ từ ngày 12 tháng 7 năm 1995 trở về sau, vì quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam và Hoa Kỳ được khôi phục vào ngày 12 tháng 7 năm 1995. Theo thỏa hiệp này, khi chính quyền Hoa Kỳ cung cấp chi tiết về đương sự cho chính quyền Việt Nam, phía Việt Nam sẽ xác định ngay liệu đương sự có phải là công dân Việt Nam hay không. Nếu chính quyền Việt Nam xác nhận đương sự là công dân Việt Nam, họ sẽ cấp giấy thông hành và đồng ý cho đương sự trở về Việt Nam. Sau khi giấy thông hành được cấp, chính quyền Hoa Kỳ sẽ thông báo cho đương sự ít nhất 15 ngày để chuẩn bị trở về Việt Nam. Trên thực tế, nếu chính quyền Hoa Kỳ có khả năng trục xuất đương sự về Việt Nam, thì dù đương sự có nhập cảnh Hoa Kỳ trước ngày 12 tháng 7 năm 1995, họ vẫn có thể bị trục xuất như thường.

CÂU HỎI: Nếu những người đã nhận được lệnh trục xuất, nhưng đến Hoa Kỳ trước ngày 12 tháng 7 năm 1995 thì tình trạng của họ sẽ ra sao? Có thể được làm việc để mưu sinh hay không?

TRẢ LỜI: Khi một người đã nhận được lệnh trục xuất, tức là tòa di trú đã phán quyết rằng đương sự phải bị trục xuất khỏi Hoa Kỳ. Tuy nhiên, vì Chính phủ Việt Nam không chấp nhận sự trả về, Chính phủ Hoa Kỳ không thể thi hành lệnh trục xuất đó. Do đó, những người có án lệnh trục xuất nhưng không thể bị trục xuất sẽ được thả ra theo quy định của điều luật Order of Supervision, tức là được thả nhưng vẫn phải chịu sự giám sát. Thông thường, khi bị tòa ra lệnh trục xuất, đương sự sẽ không có quyền xin giấy phép làm việc. Tuy nhiên, nếu đương sự đã nhận lệnh trục xuất mà Chính phủ Hoa Kỳ không thể thực hiện việc trục xuất, thì đương sự sẽ có quyền nộp đơn xin giấy phép đi làm. Về việc giám sát, đương sự phải trình diện với Immigration and Customs Enforcement (ICE) định kỳ — thường là mỗi 3 tháng, 6 tháng, hoặc 1 năm. Kể từ khi cựu Tổng thống Trump ký sắc lệnh hành pháp yêu cầu bắt giữ những người có tiền án, nhiều người khi đi trình diện ICE đã bị bắt giam và tiến hành trục xuất. Những ai đã có sẵn hộ chiếu Việt Nam thì ICE dễ dàng đưa họ về nước hơn.

CÂU HỎI: Có thể bị trục xuất đến một quốc gia khác ngoài Việt Nam hay không?

TRẢ LỜI: Theo luật, Chính phủ Hoa Kỳ có quyền trục xuất đương sự đến một quốc gia thứ ba nếu quốc gia đó đồng ý tiếp nhận. Với tình trạng di trú hiện nay, khả năng Chính phủ Hoa Kỳ trục xuất đương sự đến quốc gia thứ ba là khá cao.

CÂU HỎI: Có thể xin hủy bỏ lệnh trục xuất vì những lý do như: 1) Không hiểu rõ luật; 2) Luật sư cố vấn không đúng; 3) Có vợ, chồng, hoặc con cái là công dân Hoa Kỳ và đang sinh sống tại Hoa Kỳ.

TRẢ LỜI: Khi tòa di trú đã ra lệnh trục xuất và đương sự muốn hủy bỏ lệnh trục xuất đó, đương sự phải nộp đơn Motion to Reopen Removal Proceedings (tức là đơn xin tòa mở lại hồ sơ trục xuất để tái xét). Tùy theo từng trường hợp, vì đa số những người đã có lệnh trục xuất và được thả ra theo điều luật Order of Supervision thường bị giám sát từ 3 đến 6 tháng. Thông thường, đơn xin mở lại hồ sơ trục xuất phải được nộp trong vòng 90 ngày sau khi có án lệnh trục xuất, và chỉ có một vài trường hợp được miễn áp dụng điều kiện 90 ngày. Một trong những trường hợp đó là ineffective assistance of counsel (tức là sự bất cẩn của luật sư). Ngoài ra, còn có những trường hợp khác, nhưng tùy thuộc vào chi tiết của từng hồ sơ. Vì vậy, nếu quý vị muốn biết thêm chi tiết, nên liên hệ với một luật sư di trú có chuyên môn để tham khảo. Khi tòa đồng ý mở lại hồ sơ, đương sự có thể trình bày về hoàn cảnh gia đình để yêu cầu tòa miễn trục xuất.